Patlayıcı, parlayıcı ve yanıcı nitelikteki gaz, toz veya buharın hava ile karışarak patlayıcı kıvama geldikleri yerlere patlayıcı ortam denir.

Patlayıcı ortam oluşabilmesi için aşağıdaki 3 unsurun bir araya gelmesi gerekmektedir :

A . Patlayıcı Madde ( Yanıcı Gaz, Buhar veya Toz )

B . Hava ( Oksijen )

C . Ateşleme Kaynağı ( Elektrik Arkı, Kıvılcım veya Yüksek Sıcaklık )

Bu üç unsurdan biri bile devre dışı kalırsa patlayıcı ortam oluşma riski ortadan kalkar.

Rafineriler, dolum tesisleri, petrokimya tesisleri, maden ocakları ve kozmetik fabrikaları gibi işletmelerde gerek normal çalışma koşulları altında gerekse arıza-bakım anlarında, ortamda yanıcı-patlayıcı gaz ve/veya tozların bulunması dolayısıyla da patlayıcı ortam oluşması ihtimali mevcuttur.

Bu tür işletmelerde kullanılan elektrik ekipmanlarının çıkaracağı kıvılcım veya ark, patlamaya sebep olabilmektedir. Dolayısıyla, bu tür işletmelerde kullanılan elektrik ekipmanlarının “Ex-Proof” yani Alev Sızdırmaz ve/veya Yanma Oluşturmaz özellikte olması gerekmektedir.

Her işletme ve hatta her işletmenin farklı bölgeleri, kendine özgü işletme koşulları gereği farklı seviyelerde yanma-patlama riski arz eder. Bazı tesis ve bölgelerde risk çok fazla iken bazılarında çok azdır. Dolayısıyla, her tesiste aynı sistemi kurmak, aynı ekipmanı kullanmak mantıklı ve ekonomik olmayacaktır.

Bu doğrultuda, konunun uzmanları, patlayıcı ortamları tehlike derecesine göre Zone 0 – 1 – 2 ve Zone 20 – 21 – 22 olmak üzere farklı sınıflara ayırmışlardır :

ZONE 0 (Gaz) – ZONE 20 (Toz) : Normal çalışma koşulları altında, yanıcı-patlayıcı maddenin sürekli veya çok sık aralıklarla bulunduğu bölgeler ZONE 0 ve ZONE 20 kapsamına girer.

ZONE 1 (Gaz) – ZONE 21 (Toz) : Normal çalışma koşulları altında, zaman zaman da olsa yanıcı-patlayıcı maddenin ortamda bulunma ihtimalinin var olduğu bölgeler ZONE 1 ve ZONE 21 kapsamına girer.

ZONE 2 (Gaz) – ZONE 22 (Toz) : Normal çalışma koşulları altında, yanıcı-patlayıcı maddenin ortamda bulunmadığı, yalnızca arıza ve bakım anında ve kısa süreli bulunma ihtimalinin olduğu bölgeler ZONE 2 ve ZONE 22 kapsamına girer.

Ex d : Bu tür koruma sınıfına sahip ekipmanlar, içerilerinde meydana gelecek yanmayı dışarı vermeyecek nitelikte imal edilmişlerdir.

Ex e : Bu tür koruma sınıfına sahip ekipmanlar, yanmanın/patlamanın meydana gelmesi için gerekli unsurları oluşturmayacak nitelikte üretilirler.

Ex i : Bu tür koruma sınıfına sahip ekipmanlar, kendinden emniyetli devreler içerir.

Ex q : Patlamaya sebebiyet verebilecel elektrik ekipmanı Quartz kumuna daldırılır.

Ex m : Patlamaya sebebiyet verebilecel elektrik ekipmanı özel bir epoksi reçineye daldırılır.